علل الشرائع

مؤلف:
محمد بن علي بن حسين بن بابويه قمي، مشهور به شيخ صدوق (م 381 ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
ترجمه مؤلف در قسمت معرفي کتب فقهي شيعه ذکر شده است.
معرفي اجمالي کتاب:
اين اثر، مجموعه رواياتي از حضرت رسول اکرم - صلي الله عليه و آله - و امامان معصوم - عليهم السلام - درباره علت برخي از احکام شرعي و عقيدتي است. اين کتاب مانند کتابهاي ديگر شيخ صدوق، پيوسته مورد توجه علما و فقهاي شيعه قرار داشته و از معتبرترين اصول روايي شيعه مي باشد که در مجموعه هاي روايتي بزرگ شيعه مانند بحارالانوار و وسائل الشيعه از آن استفاده شده و به آن استناد نموده اند. علل الشرائع براي شناخت علت برخي از احکام اسلام و فلسفه وجودي آنها ـ مانند اينکه چرا خداوند نماز را واجب گردانيده و ... ـ بسيار راهگشا است. هم چنين دليل برخي از مباحث عقيدتي در اين کتاب بيان شده است به عنوان مثال: علت برتري پيامبران از فرشتگان و علت احتياج ما به پيامبر و امام به صورت مبسوط توضيح داده شده است. علاوه بر اين، دليل برخي از مباحث تاريخي به طور مستند ذکر شده است؛ مانند علت حرمت شکار در روز شنبه بر يهوديان و اينکه چرا فاطمه زهرا - عليها السلام - شبانه دفن شد و مباحث مفيد ديگر.
در مجموع، علل الشرايع کتابي ارزشمند و قابل توجه مي باشد که با توجه به روايات اهل بيت رسول خدا - عليه السلام - نگاشته شده است. علامه مجلسي مي فرمايد: کتابهاي شيخ صدوق در حد کتب اربعه اند و او در اجازات روايي ما از مشايخ بزرگ شيعه بوده و بسياري از علما و فقهاي شيعه از آنها روايت نقل کرده اند.
برخي موضوعات مورد بحث در اين کتاب عبارت اند از: چگونگي ازدواج فرزندان آدم - عليه السلام -، علت ورود حضرت علي - عليه السلام - به شورا، دليل بلند خواندن نماز صبح، علت وجوب زکات، چرا وصيت در يک سوم اموال صحيح است، سند حرمت گوشت حيوانات وحشي.
شروح و تعليقات:
اين کتاب به وسيله شيخ شرف الدين يحيي بحراني با نام «اختصار علل الشرايع» خلاصه شده و به وسيله آيت الله شيخ محمد تقي آقا نجفي اصفهاني به فارسي برگردانده شده است.
وضعيت نشر:
اين کتاب، در دو جلد به زبان عربي به همت مکتبه الحيدريه نجف در سال 1385 هـ .ق به چاپ رسيده است.
منبع: کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي